سرزمين پارسيان

فرهنگ و گذشته آريایی

به نام خدا

 

حماسهٔ گیلگامشیا حماسهٔ گیلگَمِشیکی از قدیمی‌ترین و نامدارترین آثار حماسی ادبیات دوران تمدن باستان است که در منطقهٔ میان‌رودانشکل گرفته است. قدیمی‌ترین متون موجود مرتبط با این حماسه به میانهٔ هزارهٔ سوم پیش از میلاد مسیح می‌رسد که به زبان سومری می‌باشد. از این حماسه نسخه‌هایی به زبان‌های اَکِدی و بابِلی و آشوری موجود است.[۱]کامل‌ترین متن آن که به ما رسیده‌است متنی است که بر الواحی از خشت نگاشته آنگاه در کوره پخته‌اند. این مجموعه شامل دوازده لوح است، هر لوح مشتمل بر شش ستون پله وار به صورت شعر که ضمن کاوش در بقایای کتابخانه آشوربانیپال پادشاه آشوربه دست آمد. هریک از این دوازده لوح یا دوازده سرود شامل شش ستون است در سیصد سطر، مگر آخرین لوح آن که آشکارا الحاقی و به وضوح از یازده لوح قبلی کوتاه تر است.

آشوربانیپال نخستین کتابخانه مدرن را در خاورمیانه بنیان نهاد، بخش‌هایی از کتابخانه او در کاوش‌های باستان‌شناسانه انگلیسی‌ها در تپه استان نینوا، عراق در حدود ۱۸۵۰ میلادی کشف شد، این کتابخانه که منبعی گرانبها برای شناخت تمدن آشور و دیگر تمدن‌های میان‌رودان باستان است و آثاری چون حماسه گیل‌گمش و افسانه توفان سومری در آن یافت شده، هم اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.

داستان گیلگمش را «جستجوی بیمرگی» نامیده‌‏اند، انگیزه‏ای که بنیان بیشتر اسطوره‌های خاورمیانه‏ را تشکیل می‏‌دهد. گیلگمش پادشاهی خودکامه و پهلوان بود. او که نیمه‌آسمانی است دوسوم وجودش ایزدی و یک‌‌سوم‌اش انسانی است. حماسه گیلگمش با ذکر کارها و پیروزی‌های قهرمان آغاز می‌شود به گونه‌ای که او را مردی بزرگ در پهنه دانش و خرد معرفی می‌کند. از جمله او می‌تواند توفان را پیش‌بینی کند.

گیلگمش که از چیرگی مرگبر زندگی و سرنوشت اندوهگین است، زیستن را همانند سدی‏ شکسته در برابر خود می‏‌یابد. مرگ اِنکیدو؛ دوست و همدمش، او را به بازی تقدیر کشانده، و پهلوان در جستجوی «سرزمین حیات» و «اوتنا پیش تیم» (که‏ پیشتر به بیمرگی دست یافته‌است)، آرام و آرامش‏ خویش را کنار گذشته و به جستجو روی می‌آورد.[۲]گیلگمش خسته و درمانده به خانه بازمی‌گردد و شرح رنج‌هایی را که کشیده بر گل‌نوشته‌ای ثبت می‌کند. ایزد «انلیل» به پهلوان می‏‌گوید که «ماندگاری» نصیب فناپذیران خاکی‏ نمی‏‌شود، اما ثروت و قدرت به گیلگمش خواهد رسید. در پایان حماسه، گویی که پیشگویی انلیل به‏ وقوع می‌‏پیوندد، و داستان، با سرودی در بزرگداشت‏ پهلوان حماسی پایان می‏‌پذیرد.[۳]

حماسه گیلگمش در ایران نیز شهرت دارد. نخستین ترجمه فارسی آن توسط دکتر منشی‌زاده در سال ۱۳۳۳ خ انجام شد و بعد از آن نیز ترجمه‌های دیگری منتشر شد. حماسه گیلگمش در ۱۲ لوح ذکر می‌شود. حوادث این ۱۲ لوح به طور تیتروار چنین است:

  • گیلگمش، آن که از هر سختی شادتر می‌شود...
  • آفرینش انکیدو، و رفتن وی به اوروک، شهری که حصار دارد.
  • باز یافتن انکیدو گیلگمش را و رای زدن ایشان از برای جنگیدن با خومبه به، نگهبان جنگل سدر خدایان.
  • ترک گفتن انکیدو شهر را و بازگشت وی.
  • نخستین رؤیای انکیدو
  • بر انگیختن شمش _ خدای سوزان آفتاب _ گیلگمش را به جنگ با هومبابا و کشتن ایشان دروازه‌بان هومبابا را.
  • رسیدن ایشان به جنگل‌های سدر مقدس
  • نخستین رویای گیلگمش
  • دومین رویای گیلگمش
  • جنگ با خومبه به و کشتن وی، بازگشتن به اوروک.
  • گفت‌وگوی گیلگمش با ایشتر _ الهه عشق_ و بر شمردن زشتکاری‌های او.
  • جنگ گیلگمش و انکیدو با نر گاو آسمان و کشتن آن و جشن و شادی بر پا کردن.
  • دومین رویای انکیدو
  • بیماری انکیدو
  • مرگ اانکیدوو زاری گیلگامش
  • شتاب کردن گیلگمش به جانب دشت و گفت‌وگو با نخجیر باز.
  • سومین رویای گیلگمش
  • رو در راه نهادن گیلگامش در جست‌وجوی راز حیات جاویدان و رسیدن وی به دروازهٔ ظلمات، گفت‌وگو با دروازه بانان و به راه افتادن در دره‌های تاریکی.
  • راه نمودن شمش _ خدای آفتاب_ گیلگمش را به جانب سی دوری سابی تو فرزانه کوهساران نگهبان درخت زندگی
  • رسیدن گیلگمش به باغ خدایان
  • گفت‌وگوی گیلگمش و سی دوری سابی تو؛ و راهنمایی سی دوری سابی تو، خاتونی فرزانه، گیلگمش را به جانب زورق اوتنپیشتیم. دیدار گیلگمش و اورشه نبی کشتیبان؛ به کشتی نشستن و گذشتن از آب‌های مرگ.
  • دیدار گیلگمش و ئوت نه پیش تیم دور، گیلگمش را؛ و شکست گیلگمش. آگاهی دادن اوتنپیشتیم دور، گیلگمش را ار راز گیاه اعجاز امیز دریا.
  • به دست آوردن گیلگمش گیاه اعجاز آمیز را و خوردن مار، گیاه را و بازگشت گیلگمش به شهر اوروک
  • عزیمت گیلگمش به جهان زیرین خاک و گفت‌وگوی او با سایه انکیدو. پایان کار گیلگمش.
نگار شده در برچسب:افسانه گیلگمش, هنگام بوسيله سرزمين پارسيان| |